Dziesięć błędów językowych, o których nie miałeś pojęcia

Popełnianie błędów językowych nie jest niczym strasznym – każdemu może przydarzyć się gafa, nawet tym najlepszym. Jeśli jednak ich liczba jest duża, to ciężko przejść obojętnie obok takiego tekstu lub wypowiedzi. Wiele pomyłek popełniamy nieświadomie – warto zdać sobie sprawę, które popularne zwroty są niepoprawne.

Błąd językowy – co to jest?

Według polskiego językoznawcy prof. Zenona Klemensiewicza błąd językowy to uchybienie zwyczajowi powszechnej mowy zwaną kulturalną, niemające oparcia i usprawiedliwienia ani w panującym współcześnie ładzie, systemie językowym ani w jakiejś starszej lub nowszej dążności ewolucyjnej języka. Innymi słowami błąd językowy to nieświadome łamanie zasad językowych. Niepoprawne konstrukcje występują w różnych formach – mogą dotyczyć błędów gramatycznych, ortograficznych czy interpunkcyjnych. Każdemu może zdarzyć się zbudowanie zdania w nieodpowiedni sposób czy wypowiedzenie słowa niezgodnie z przyjętą wymową. Istnieje pewna grupa błędów, które możemy usłyszeć bardzo często, a osoby używające takich sformułowań często nie mają pojęcia, że są one niepoprawne. Warto jednak poświęcić nieco czasu na zapoznanie się z najczęstszymi pomyłkami, by móc precyzyjnie przedstawić swoje myśli i być postrzeganym jako osoba wyedukowana. Poprawność jest szczególnie istotna, gdy publikujemy treści, które trafią do szerszego grona osób, na przykład w internecie – w tym przypadku błędy mogą skutecznie zniechęcić czytelników do zapoznania się z tekstem.

Nie wszystko co błędne jest błędem

Język polski jest bardzo trudny nie tylko dla obcokrajowców, lecz także dla Polaków. Jego gramatyka jest bardzo wymagająca i dlatego też wiele osób popełnia liczne błędy – z pewnością ciężko jest spamiętać wszystkie zasady. Błędy ortograficzne, gramatyczne, frazeologiczne czy interpunkcyjne są niemile widziane u każdego człowieka; zdecydowanie warto uświadomić sobie najczęstsze pomyłki. Na co dzień spotykamy wiele językowych gaf – dla przykładu często możemy usłyszeć, że ktoś „włancza” światło zamiast je „włączać”. Dla osób znających zasady języka takie błędne wyrażenia są nie do zaakceptowania. Oczywiście wielu z nas w gronie bliskich osób czy znajomych często używa potocznego języka lub celowo popełnia błędy językowe, po prostu bawiąc się słowem i podchodząc do całego tematu z pewnym dystansem. Błędami językowymi są wyrazy, które nie mają uzasadnienia swojego funkcjonowania, jednak język rozwija się, powstają nowe słowa ‒ inaczej neologizmy ‒ czy zapożyczenia, które stanowią ważną część komunikacji, a w szczególności sposób na opisanie nowych zjawisk i przedmiotów.

10 najczęstszych błędów językowych – miejsca 1–5

1. Stawianie przecinków w złym miejscu. Czasami może to zmienić sens wypowiedzi: żonaty z dwójką dzieci i psem znaczy coś zupełnie innego niż żonaty, z dwójką dzieci i psem. Najczęściej słyszymy błędy związane ze spójnikami. Powinniśmy stawiać przecinki przy spójnikach przeciwstawnych (m.in. ale, lecz), wynikowych (np. więc, dlatego) oraz wyjaśniających (np. czyli, bo) i omijać je w przypadku spójników łącznych (np. i, oraz), rozłącznych (np. albo, lub) oraz wyłączających (ani, ni). Istnieją jednak pewne wyjątki od reguły – na przykład powtórzenia spójników oraz wtrącenia.
2. Niepoprawne związki frazeologiczne. Przykładem może być sformułowanie iść po najmniejszej linii oporu zamiast iść po linii najmniejszego oporu – warto zapamiętać, że najmniejszy ma być przecież opór, a nie linia.
3. Pleonazmy, czyli tak zwane „masło maślane”. Zamiast dzień dzisiejszy wystarczy powiedzieć dzisiaj.
4. Złe zapisywanie dat. Mówimy dwa tysiące dwudziesty rok, a nie dwutysięczny dwudziesty – słowo dwutysięczny to liczebnik porządkowy odnoszący się do liczby 2000. Często możemy też spotkać się z niepoprawną odmianą miesięcy, na przykład dziesiąty wrzesień – właściwa forma to dziesiątego września, chyba że faktycznie chodzi nam o dziesięć wystąpień tego miesiąca.
5. Stawianie kropki po niektórych skrótach. Jeśli skrót zawiera ostatnią literę wyrazu, to kropki nie stawiamy, np. dr – doktor. Warto mieć na uwadze sytuacje, w których odmiana rozwinięcia przez przypadki dodaje inną końcówkę: w przypadku słowa doktora możemy pisać dr. (z kropką) lub dra (bez kropki).

10 najczęstszych błędów językowych – miejsca 6–10

1. Tę czy tą? Jeśli wyraz występujący obok tego zaimka jest rodzaju żeńskiego, powinniśmy pisać tę, na przykład widziałem tę kobietę, wzięłam tę rzecz. Forma tą jest coraz częściej uznawana za dopuszczalną ze względu na skojarzenie z innymi zaimkami kończącymi się na -ą, na przykład tamtą.
2. W każdym bądź razie. Jest to połączenie w każdym razie oraz bądź co bądź – obydwie frazy znaczą to samo, a ich kombinacja jest uważana za niepoprawną
3. Włączać czy włanczać? To pomyłka, która zazwyczaj dotyczy wymowy. Gdy nie jesteśmy pewni, warto zastanowić się, czy wyłączyliśmy światło, czy też wyłanczyliśmy.
4. Ilość czy liczba ludzi? Wyraz ilość stosujemy przy rzeczownikach niepoliczalnych (np. jakaś ilość mąki czy wody), podczas gdy ludzi możemy policzyć – odpowiednim wyborem będzie tutaj zatem liczba.
5. Oryginalny a orginalny – to interesujący przypadek, jako że wielu językoznawców uznaje, że nie jest to błąd w mowie. W piśmie zawsze jednak powinna znaleźć się forma oryginalny. Mimo tego, że ominięcie pierwszego y jest dopuszczalne w swobodnej, potocznej wypowiedzi mówionej, staranniejszą opcją jest właśnie oryginalny.

Jak uniknąć błędów? Wszystkiego można się nauczyć

Podobnie jak w wielu innych przypadkach, najlepszym sposobem jest po prostu praktyka. Częste pisanie czy czytanie książek, gazet i innych treści może w tym bardzo pomóc. Z natury jesteśmy wzrokowcami – zazwyczaj łatwiej nam zapamiętać to, co widzimy, niż to, co usłyszymy. Z pewnością nie zaszkodzi także zapoznanie się z bardziej problematycznymi zasadami. Ogromną pomocą w tym przypadku będzie internet – wystarczy wyszukać frazę, która budzi nasze wątpliwości.